De rompslomp in de jeugdzorg moet minder, net als vier jaar geleden

Wat is de kritiek van de inspecties?

Jeugdbescherming en jeugdreclassering bieden hulp aan kwetsbare kinderen in complexe situaties. De manier waarop dat nu verloopt, is ‘maatschappelijk niet acceptabel’. Tot die conclusie komen de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie voor Veiligheid en Justitie in hun rapport, dat gisteren verscheen. Kinderen krijgen ‘onvoldoende bescherming’ en jeugdzorginstellingen kunnen hun taak niet goed uitvoeren.

De jeugdbescherming en -reclassering zijn onderdeel van de jeugdzorg. De jeugdbescherming helpt kinderen die thuis in een onveilige situatie zitten, bijvoorbeeld vanwege mishandeling. Soms besluit de rechter in zo’n geval dat een gezin gedwongen hulp krijgt of dat een kind uit huis geplaatst wordt. Jeugdreclassering wordt door de kinderrechter opgelegd als een jongere een misdrijf heeft gepleegd.

Er zijn strenge normen: binnen vijf dagen moet de hulpverlener contact opnemen met een gezin, maar bij zo’n zes op de tien kinderen wordt die termijn niet gehaald. Binnen zes weken moet er een plan van aanpak zijn, maar dat is in de helft van de situaties niet zo. Ook daarna duurt het vaak nog lang voor een kind hulp krijgt.

Hoe komt dat?

Gemeenten kopen volgens de inspecties te weinig zorg in. Zorg-aanbieders hebben soms al vanaf april een opnamestop. Kinderen worden daardoor heen en weer geschoven tussen opvangplekken waar ze eigenlijk niet thuishoren. En sommige gemeenten betalen alleen voor resultaat, en daardoor willen instellingen ‘te moeilijke gevallen’ niet opnemen.

Als er geen rechter in het spel is, mogen gemeenten meepraten over de behandeling. Ze proberen vaak de kosten te drukken. “Op het moment dat jeugdbescherming al een besluit heeft genomen over welke hulp nodig is, gaat de gemeente daar nog eens naar kijken” zegt een jeugdzorgmedewerker in het rapport. “Dat kan al weken duren en als daar dan ook nog eens iemand zegt ‘gaan we niet doen’, dan kunnen we weer opnieuw beginnen of moet je daar de discussie mee aan.”

Ook is het werk is volgens de inspecties zwaarder, complexer en juridischer geworden. Daardoor gaat het langzamer. Het maakt het werk ook minder aantrekkelijk. Er zijn grote personeelstekorten, het ziekteverzuim is hoog en veel medewerkers verlaten de sector.

Is de decentralisatie van de jeugdzorg mislukt?

Minister De Jonge stelt van niet. De jeugdzorg was een van de taken die in 2015 op het bord van de gemeenten terecht kwamen. De gedachte hierachter was: gemeenten kennen hun pappenheimers en bieden maatwerk. Dat scheelt geld en bureaucratie. De operatie ging destijds gepaard met grote bezuinigingen.

In dat opzicht zat een mislukking vanaf het begin ingebakken. Gemeenten moesten hetzelfde doen én beter, maar met minder geld. Dat leidde tot grote tekorten.

De Jonge heeft wel gelijk met zijn stellng dat de decentralisatie niet mislukt is als je kijkt naar het aantal jongeren dat gemeenten helpen. Dat zijn er meer geworden, mogelijk omdat gemeenten dichter op het vuur zitten. De coalitie wil daarom ook dat De Jonge niet te drastisch ingrijpt. Geen paniekvoetbal nu, zegt de VVD.

Hoe grijpt De Jonge in?

Hij draait de decentralisatie deels terug, blijkt uit zijn brief aan de Tweede Kamer. Eenvoudige jeugdzorg kan bij de gemeenten blijven, maar jongeren met grotere problemen zijn beter af in een jeugdhulpregio. In dat samenwerkingsverband tussen gemeenten komen onder meer de pleegzorg en zorg voor jongeren met een beperking. Daarnaast wil De Jonge ook ‘bovenregionale samenwerking’ tussen de jeugdhulpregio’s voor de meest complexe zaken, zoals de nu bekritiseerde jeugdbescherming- en reclassering.

Op dit moment zijn er al jeugdzorgregio’s, maar sommige samenwerkingsverbanden zijn te vrijblijvend en vallen uit elkaar, schrijft De Jonge. Hij wil nu samenwerking afdwingen.

Is dat ook echt de oplossing?

Het lijkt een déjà vu: de decentralisatie zou zorgen dat alles efficiënter ging, nu stelt De Jonge dat de overname van taken door grote regio’s ‘geld en rompslomp’ kan schelen. De oppositie en zelfs het eigen CDA van De Jonge vraagt zich af: waar blijft de financiële onderbouwing?

Volgens de inspecties moeten namelijk ook de lonen omhoog, zodat goede medewerkers behouden blijven. Daarnaast moeten medewerkers meer tijd krijgen om casussen te behandelen. Ook De Jonge wil dat gemeentes ‘faire tarieven’ gaan betalen. Hij gaat ze daartoe verplichten. Maar extra geld krijgen ze daar niet voor. Het huidige kabinet trok al eenmalig 1 miljard extra uit om de problemen in de jeugdzorg aan te pakken, en daar blijft het voorlopig bij.

“Te weinig budget is niet op te lossen door het stelsel anders te ordenen”, stelt de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Een stelselwijziging die van bovenaf wordt opgelegd, heeft volgens de gemeenten ‘nog nooit een kind geholpen’. Dat blijkt wel.

Lees ook:

Kabinet gaat jeugdzorg toch weer aanpakken

De jeugdzorg gaat opnieuw op de schop. Een flink deel van deze zorg blijkt toch niet het beste af onder de hoede van de gemeente, concludeert het kabinet. Kinderen moeten wachten op hulp, zorgverleners komen om in het papierwerk.

Tijd voor prioriteiten in de jeugdzorg

Is onze jeugd echt zo ziek of zijn er andere dingen aan de hand? De sector moet op de schop, vinden Lian Smits, bestuurder van Sterk Huis en Rene Peters, woordvoerder jeugdzorg voor het CDA in de Tweede Kamer. 

Deskundigen over de maatregelen jeugdzorg: van positief verrast tot razend

Wat vinden deskundigen van de maatregelen die de overheid gaat nemen voor de jeugdzorg? Trouw vroeg het aan verschillende experts. De meningen zijn verdeeld.