Vijf grote bedrijven controleren bijna alle media, en dat kan een probleem worden

‘The big five’. De clou van het nieuwste rapport naar mediaconcentratie in het Vlaamse medialandschap van de VRM zit in de titel: vijf grote mediabedrijven beheren zowat het hele Vlaamse landschap, van televisie tot en met print. Jaarlijks brengt de VRM de Vlaamse mediasector in kaart, worden de belangrijkste evoluties beschreven en de bestaande concentratie gemeten. Voor de duidelijkheid: de taak van de regulator beperkt zich tot het rapporteren, ze kan er niet rechtstreeks tegen optreden.

“De machines beginnen nu op volle toeren te draaien”, zegt Francis Soulliaert van de VRM in een reactie aan persagentschap Belga. “Ook de ‘crossmedialiteit’ draait op volle toeren. Media-inhoud wordt volop gedeeld over de verschillende merken in de eigen groep.” Een voorbeeld zijn de redacties van Het Laatste Nieuws en VTM NIEUWS die werden samengebracht onder News City. Daardoor kan de content makkelijker gedeeld worden over de verschillende merken. “Opvallend daarbij is dat de VTM NIEUWS-website is verdwenen. Alle audiovisuele nieuwscontent komt zo terecht op de sterkere HLN-website”, stelt de VRM.

Wat betreft radio hebben de zenders van de openbare omroep nog altijd het grootste marktaandeel. Daarnaast merkt de VRM op dat het digitaal luisteren in de lift zit, al blijft de klassieke FM-radio het meest populair. De groei van digitaal luisteren concentreert zich vooral rond DAB+, de digitale variant van FM-radio.

Wat televisie betreft zijn de voornaamste, recente wijzigingen de volledige overname van De Vijver Media (SBS België) door Telenet en de volledige integratie van Medialaan (DPG Media) in De Persgroep (DPG Media Group). Bij print is er voor het eerst sinds lange tijd minder concentratie. Doordat Roularta het aandeel van DPG Media in De Tijd heeft overgenomen zijn er nu drie spelers in dat segment: Roularta, DPG Media en Mediahuis. Voor reclame is een opvallende tendens dat steeds meer inkomsten naar het buitenland verdwijnen via grote spelers als Facebook en Google.

“Ik heb het rapport nog niet gelezen, maar ik weet al wat de conclusies zijn”, lacht professor mediabeleid en -economie Karen Donders (VUB). “Het is elk jaar hetzelfde.” Het klopt dat inderdaad al lange tijd sprake is van een stevige concentratie tussen de Vlaamse media. Die tendens is trouwens niet uniek voor de media, noch voor Vlaanderen.

Op zich is daar niets mis mee. “Om het met een boutade te zeggen: moest De Morgen niet onder DPG Media vallen zou er waarschijnlijk geen De Morgen meer zijn”, zegt professor mediaeconomie Tom Evens (UGent). Via schaalvergroting kunnen meerdere nieuwsmerken de kosten delen en gerichter investeren. “Toen Concentra en Corelio in 2013 samengingen in Mediahuis werd zeker online meer ge­co­py-pastet binnen dezelfde groep”, zegt Donders. “Maar zo kon De Standaard ook meer investeren in originele politieke verslaggeving.” 

Toch heeft die tendens ook een mogelijke valkuil. Eentje waar de VRM jaar na jaar op hamert: de verschraling van het aanbod. Minder spelers betekent minder meningen die aan bod komen. “Concentratie is iets van alle tijden en alle sectoren”, zegt Evens. “Maar media zijn geen wasmachines. (lacht) Ze hebben een inhoudelijke functie in het maatschappelijk debat en dus is het belangrijk om voldoende stemmen te hebben. Die moeten we appreciëren en ondersteunen als dat niet mogelijk is. De krantensubsidies (voor postbedeling, PG) zijn ook ooit gekomen omdat sommige groepen niet rendabel waren. Al merken we dat die bedrijven dat misschien niet meer nodig hebben. Als een mediaregulator al jaren zegt dat de mediaconcentratie een probleem is zonder dat actie wordt ondernomen, dan is dat jammer. Wat is het punt van die rapporten dan nog?”

“Concentratie binnen mediagroepen hoeft geen bedreiging te zijn zolang de concurrentie en een gelijk speelveld gegarandeerd zijn”, antwoordt Vlaams minister van Media Benjamin Dalle (CD&V). “Ook moeten we inzetten op effectieve samenwerking. Het Vlaams regeerakkoord wil bijvoorbeeld werk maken van een Vlaamse ‘Netflix’. Daarvoor moeten we in overleg met de sector tot een rendabel businessplan komen.”

Het VRM-rapport zorgt jaarlijks voor een fikse discussie in het Vlaams Parlement, maar als puntje bij paaltje komt, verandert er weinig. “Wat zou moeten gebeuren? Dat is de vraag van één miljoen”, zegt Donders. Net als Evens ziet ze wel enkele mogelijkheden. Zo zouden nieuwe fusies onderworpen kunnen worden aan sterkere beperkingen, vooral crossmediaal. Donders pleit ook voor sterkere wetgeving op Europees niveau om de concurrentie met giganten als Facebook, Google of Netflix aan te kunnen. “Maar ook nieuwe, kleine initiatieven kunnen ondersteund  worden”, zegt Evens. “Daar schiet het huidige beleid toch een beetje tekort. Deze Vlaamse regering heeft bijvoorbeeld net beslist om het Vlaams Fonds voor Journalistiek af te schaffen.”