z historii cmentarza żydowskiego w Krośniewicach

Niedawno w ramach projektu pn. „Przywracamy pamięć o społeczności krośniewickich Żydów”, który  jest realizowany dzięki wsparciu finansowemu  Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny  w Polsce mieszkańcy Krośniewic sprzątali cmentarz  żydowski w  swoim mieście. Warto przypomnieć historię miejsca pochówku krośniewickich Żydów – cmentarz służył mieszkańcom żydowskiego pochodzenia przez prawie 200 lat.

Cmentarz żydowski w Krośniewicach znajduje się w zachodniej części miasta przy ul. Poznańskiej 19. Prawdopodobnie powstał około 1765 r., w okresie tworzenia się miejscowej gminy żydowskiej.

W okresie drugiej wojny światowej cmentarz został  zdewastowany. Niemcy wykorzystywali nagrobki  do utwardzania dróg i chodników w Krośniewicach. Po  zakończeniu wojny  stan cmentarza pogorszył się.  W 1965 roku Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Krośniewicach przyjęło uchwałę w sprawie zamknięcia cmentarza.

Jak napisał Krzysztof Bielawski na stronie internetowej http://cmentarze-zydowskie.pl/krosniewice.htm ,  uporządkowaniem cmentarza żydowskiego w Krośniewicach interesował się Jerzy Dunin-Borkowski, który w latach 80. pisał w tej sprawie do Żydowskiego Instytutu Historycznego. O zachowanie cmentarza zabiegał również Józef Jędrzejczak, który zabezpieczył dwie macewy, a pod koniec lat 80. doprowadził do budowy mostku i drogi do cmentarza.

W 1999 r. mieszkający w Izraelu Abraham Levy doprowadził do budowy niewielkiego lapidarium, w którym umieszczono kilkanaście fragmentów odnalezionych macew, m.in. Gołdy córki Ruwena.

W 2014 r. z inicjatywy Sola Rosenkranza, przy zaangażowaniu Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz US Commission for the Preservation of the America’s Heritage Abroad, cmentarz został uporządkowany i otoczony ogrodzeniem z betonowych elementów prefabrykowanych. Przy bramie umieszczono tablicę upamiętniającą społeczność żydowską Krośniewic. Prace sfinansowano z funduszy Sola Rosenkranza oraz członków jego rodziny. Uroczystość odsłonięcia tablicy odbyła się w dniu 21.08.2014 r. W 2015 r. wykonano drogę dojazdową ze środków Gminy Krośniewice.

Sol Rosenkranz [Solomon Rozenkranc] urodził się 16 lutego 1918 roku w Grabowie pow. łęczycki. Dwa lata później jego rodzina przeniosła się do Krośniewic i zamieszkali przy ul. Kutnowskiej 2, w domu, który był ich własnością. W Krośniewicach,  w latach 1939-1942, był świadkiem prześladowań a następnie mordowania lokalnej społeczności żydowskiej. Udało mu się uniknąć wywózki do obozu zagłady w Chełmnie, do końca wojny był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych i uczestnikiem „marszów śmierci”. Po zakończeniu wojny powrócił do Krośniewic, lecz szybko zdał sobie sprawę, że w Polsce i Europie nie ma dla niego miejsca. Z  rodziny Rozenkranców ocalał tylko on i jego starszy brat, Henoch, więzień obozu  Bergen-Belsen w Niemczech. Wiosną 1946 roku opuścił Polskę, i przez Niemcy, gdzie zawarł związek małżeński   z Salą Kuperwaser, wypłynął specjalnym statkiem dla ocalałych z Holokaustu do Stanów Zjednoczonych. Po przejściu na emeryturę w 1983 roku został wolontariuszem w Simon Wiesenthal Center (Centrum Tolerancji Szymona Wiesenthala). Przez ponad 20 lat był edukatorem w Muzeum Dziedzictwa Żydowskiego w Battery Park. Znajduje się tam duże jego zdjęcie, które, obok portretów innych ocalałych z Holokaustu, zdobi fasadę muzeum.  W październiku 2002 wraz z dziećmi przybył do Polski, odwiedzili m.in.  Krośniewice.   Sol Rosenkranz zmarł w wieku 101 lat w niedzielę, 27 października 2019 roku, w swoim domu przy West End Avenue. Pomimo traumatycznych doświadczeń, był człowiekiem pogodnym, oddanym ludziom i Bogu. Jego wspomnienia są świadectwem zagłady krośniewickich Żydów oraz gehenny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych i uczestników marszów śmierci.

Wykorzystano informacje zebrane przez  Krzysztofa Bielawskiego i zaprezentowane na stronie http://cmentarze-zydowskie.pl/krosniewice.htm

 

 

logo-tpzk.jpg
Zadzwoń do nas
+48 883 555 432
Napisz do nas
poczta@tpzk.eu
Przewiń do góry